NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF’İN DEVAMI:
58 - (997) حدثنا
أبو الربيع
سليمان بن
داود العتكي.
حدثنا حماد
(يعني ابن زيد)
عن عمرو بن
دينار، عن جابر
بن عبدالله؛
أن
رجلا من
الأنصار أعتق
غلاما له عن
دبر. لم يكن له
مال غيره.
فبلغ ذلك
النبي صلى
الله عليه
وسلم. فقال (من
يشتريه مني؟)
فاشتراه نعيم
بن عبدالله
بثمانمائة
درهم. فدفعها
إليه.
قال عمرو:
سمعت جابر بن
عبدالله يقول:
عبدا قبطيا
مات عام أول.
[ش
(أعتق غلاما
له عن دبر) أي
دبره فقال له:
أنت حر بعد
موتي. وسمي
هذا تدبيرا
لأنه يحصل
العتق فيه دبر
الحياة.
(فاشتراه
نعيم بن
عبدالله وفي
رواية:
فاشتراه ابن
النخام) هكذا
هو في جميع
النسخ: ابن
النحام.
قالوا: وهو
غلط. وصوابه:
فاشتراه
النحام. فإن المشتري
هو نعيم، وهو
النحام. سمي
بذلك لقول النبي
صلى الله عليه
وسلم (دخلت الجنة
فسمعت فيها
نحمة لنعيم)
والنحمة
الصوت، وقيل:
هي السعلة،
وقيل: هي
النحنحة].
{58}
Bize Ebu'r-Rabî'
Süleyman b. Dâvûd El-Atekî rivayet etti. (Dediki): Bize Hammâd (yâni İbni Zeyd)
Amr b. Dinar'dan, o da Câbir b, Abdillâh'dan naklen rivayet ettiki,
Ensârdan bir zât bir
kölesini müdebber olarak azâd etmiş. Ondan başka malı yokmuş. Nebi (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) bunıu duymuş ve:
«Bu köleyi benden kim
satın alacak?» demiş. Bunun üzerine onu Nuaym b. Abdillâh sekiz yüz dirheme
satın alarak parayı kendisine vermiş, Amr demiş ki: «Câbir'den dinledim: Kıbtî
bir köle idi; geçen sene vefat etti, diyordu.»
59 - (997) وحدثناه
أبو بكر بن
أبي شيبة
وإسحاق بن
إبراهيم عن
ابن عيينة.
قال أبو بكر:
حدثنا سفيان
بن عيينة. قال:
سمع عمرو
جابرا يقول:
دبر
رجل من
الأنصار غلاما
له لم يكن له
مال غيره.
فباعه رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
قال جابر:
فاشتراه ابن
النحام. عبدا
قبطيا مات عام
أول، في إمارة
الزبير.
{59}
Bize bu hadîsi Ebû Bekir
b. Ebî Şeybe ile İshâk b. İbrahîm de ibni Uyeyne'den rivayet ettiler. Ebû Bekir:
Bize Süfyân b. Uyeyae rivayet etti; dedi, demişki: Amr, Câbir'i şunu söylerken
işitmiş: Ensârdan bir zât, bir kölesini müdebber olarak âzâd etti. Ondan başka
malı yoktu. Müteakiben Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) onu sattı.
Câbir demişki: «Onu ibni
Nahhâm satın aldı. Kıbtî bir köle idi. Geçen sene İbni Zübeyr'in valiliği
zamanında öldü.»
(997) - حدثنا
قتيبة بن سعيد
وابن رمح عن
الليث بن سعد،
عن أبي
الزبير، عن
جابر، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم في
المدبر. نحو
حديث حماد عن
عمرو بن دينار.
{…}
Bize Kuteybe b. Saîd ile
İbni Rumh, Leys b. Sa'd'dan, o da Ebu'z-Zübeyr'den, o da Câbir'den, o da Nebi
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den müdebber hakkında, Hammâd'ın Amr b. Dinar'dan
rivayet ettiği hadis gibi rivayette bulundular.
(997) - حدثنا
قتيبة بن
سعيد، حدثنا
المغيرة (يعني
الحزامي) عن
عبدالمجيد بن
سهيل، عن عطاء
بن أبي رباح،
عن جابر بن
عبدالله. ح
وحدثني
عبدالله بن
هاشم. حدثنا
يحيى (يعني
ابن سعيد) عن
الحسين بن
ذكوان المعلم.
حدثني عطاء عن
جابر. ح
وحدثني أبو
غسان المسمعي.
حدثنا معاذ. حدثني
أبي عن مطر،
عن عطاء بن
أبي رباح،
وأبي الزبير،
وعمرو بن
دينار؛ أن
جابر بن
عبدالله حدثهم
في بيع
المدبر. كل
هؤلاء قال: عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم. بمعنى
حديث حماد
وابن عيينة عن
عمرو، عن
جابر.
{…}
Bize Kuteybe b. Saîd
rivayet etti. (Dedikî) Bize Muğire (yâni El-Hizâmî) Abdülmecîd b. Süheyl'den, o
da Atâ' b. Ebi Rabâh'dan, o da Câbir b. AbdiIIâh'dan naklen rivayet etti. H.
Bana Abdullah b. Hâşim
de rivayet etti. (Dediki): Bize Yahya (yâni ibni Saîd), Hüseyn b. Zekvân
El-Muallim'den rivayet etti. (Demişki): Bana Atâ' Câbir'den rivayet etti. H.
Bana Ebû Gassân
El-Mismaî de rivayet etti. (Dediki): Bize Muaz rivayet etti. (Dediki): Bana
babam, Matar'dan, o da Atâ' b, Ebî Rabâh ile Ebu'z-Zübeyr ve Amr b. Dinar'dan
naklen rivayet etti ki» Ç&bir b. Abdillâh, müdebberin satılması hakkında
kendilerine hadîs rivayet etmiş.
Bu râvilerin hepsi: Nebi
(Saltallahu Aleyhi ve Sellem)'den diyerek Hammâd ile ibni Uyeyne'nin, Amr'dan
rivayet ettikleri hadis gibi rivayette bulunmuşlardır.
İzah:
Bu hadîsi Buhâri
-Keffârât» ve «İkrah» bahislerinde tahrîc etmiştir.
Müdebber: «Ben öldükten
sonra hür ol!» diyerek âzâd edilen köledir. Bu şekilde köle âzâd etmeye
«tedbir» denilir. Köle ölümden sonra hür olduğu için ona bu isim verilmiştir.
Hadîs-i şerifte
zikredilen Ensar! Ebû Mezkûr; müdebber olarak âzâd edilen kölenin ismi de Ya'kûb'dur.
Müdebberin satılıp
satılamayacağı hususunda ulemâ ihtilâf etmişlerdir. İmam Azam, Mâlik, cumhûr-u
ulemâ ve selefin umumu müdebberin satılamayacağına kaildirler. Onlara göre Nebi
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in burada bahsi geçen köleyi satması, sahibi
borçlu öldüğü içindir. Nitekim Nesa! ile Darekutnî'nin bir rivayetinde
Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in:
«Bununla borcunu öde!» buyurduğu
bildirilmiştir. îmam Şafiî ile diğer bir takım ulemâ bu hadîsle istidlal
ederek: «Sahibi ölmeden müdebberin satılması caizdir.» demişlerdir. Bu kavil
Hz. Aişe, Tâvûs, Atâ', Hasan-ı Basrî, Mücehid, îmam Ahmed , îshâk, Ebü Sevr ve
Dâvûd-u Zahirî 'den de rivayet
olunmuştur.
Tedbîrin sahîh bir
muamele olduğunda ise bütün ulemâ müttefiktir.
Hadîsin bir
rivayetinde:
«Onu İbnİ Nahhâm satın
aldt.» denilmişse de ulemâ bunun hatâ olduğunu söylemişlerdir. Doğrusu satın
alan Nahhâm'dır. Bu zât'ın ismi Nuaym olup Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem):
«İsrâ gecesi cennet'e
girdim ve orada Nuaym'in öksürüğünü işittim.» buyurduğu için kendisine Nahhâm
denilmiştir.